Enkhuizen: de prachtige, historische en gezellige havenstad in West-Friesland

4,6K

Als kind kwam ik vrij regelmatig in Enkhuizen. Dan gingen we bij mijn opa en oma op bezoek, die daar woonden aan de Davidstraat. Thuis een vers gebakken visje eten of uiteten bij de Chinees aan de Westerstraat. Helaas zijn mijn opa en oma er allebei niet meer. Jaren later bezoek ik Enkhuizen weer eens, samen met een vriendin uit Twente. Gewoon lekker de toerist in eigen land uithangen. En genieten van al het moois dat Enkhuizen te bieden heeft, zoals het Zuiderzeemuseum.

Het grappige is dat Enkhuizen toch een beetje voelt als thuiskomen. Back to my roots. Tja, je bent een geboren en getogen West-Friezin of niet hè? Maar ook als je hier niet vandaan komt, omarmt de sfeer van deze charmante stad je ongetwijfeld.

Van het verleden naar het heden

Begin 17^e eeuw hield de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), destijds de grootste handelsonderneming ter wereld, kantoor in Enkhuizen, Hoorn, Amsterdam, Delft, Rotterdam en Middelburg. Enkhuizen was in die tijd één van de belangrijkste havensteden van Nederland. De prachtige, historische gebouwen die bewaard zijn gebleven, doen duidelijk herinneren aan deze hoogtijdagen. Wist je dat Enkhuizen in de Gouden Eeuw meer inwoners had dan nu (ca. 18.600)?

Al voelt het misschien meer als een groot dorp, Enkhuizen kreeg stadsrechten in 1355, ruim een eeuw na Alkmaar. Doordat Enkhuizer vissersschepen uit de toenmalige Zuiderzee veel haring vingen, kreeg de stad de bijnaam Haringstad.

Tegenwoordig hoor je vaker de bijnaam Dutch Seed Valley. Dit vanwege de bedrijven in de planten- en zaadtechnologie die in Enkhuizen e.o. gevestigd zijn, zoals Enza Zaden, Syngenta en Monsanto. En voor wie het nog niet wist: Enkhuizen ligt in de regio West-Friesland in Noord-Holland.

Een bezoek waard

Die rijke historie is zeker één van de redenen waarom Enkhuizen tegenwoordig zo’n leuke stad is. Deze bruisende havenstad is zeker een bezoek waard! Als dagtrip of lang weekend weg bijvoorbeeld, eventueel in combinatie met Hoorn en Medemblik, die samen de Historische Driehoek vormen (later daarover meer).

Aan het bezoek aan het Zuiderzeemuseum alleen al ben je al gauw ruim een halve dag kwijt. De ligging aan het IJsselmeer maakt Enkhuizen ook onverminderd populair onder watersporters, die hier soms weken of maanden blijven hangen.

Ook cultuurliefhebbers, gezinnen met kinderen en levensgenieters kunnen in Enkhuizen hun hart ophalen. Het gezellige oude stadcentrum leent zich uitstekend voor een middagje struinen langs de gezellige kleine boetiekjes en mooie monumentale gebouwen. Enkhuizen telt veel tentjes en terrasjes die uitnodigen om wat te gaan drinken of eten, veelal met uitzicht op de haven.

Hoewel er genoeg te doen en te zien is, is Enkhuizen (nog) niet onder de voet gelopen door hordes toeristen. Al heeft het qua uitstraling daar zeker potentie voor. Gelukkig kunnen we hier nog rustig ronddwalen langs de zestiende-eeuwse vestingwallen, ook tijdens de zomervakantie. Het Zuiderzeemuseum schijnt nog wel eens druk te kunnen zijn, maar daar hadden wij totaal geen last van.

Mooi Enkhuizen

De welvaart uit het verleden heeft ervoor gezorgd dat Enkhuizen barst van de mooie herenhuizen, grachten, kerken, stadsmuren en een grote haven gevuld met historische zeilschepen, pal naast de binnenstad. De stad heeft een aantal leuke bezienswaardigheden te bieden, waar je zo een paar dagen mee kunt vullen als je ze allemaal wilt zien en beleven. Hierna zal ik de belangrijkste daarvan wat verder uitlichten. Voor locaties zie de mobiele kaart van Enkhuizen onderaan dit artikel.

Tip: Haal een heerlijk ijsje bij Dijk 2 bij Vivaldi!! Een omweg waard.

Zuiderzeemuseum

Het Zuiderzeemuseum is een begrip in Nederland en terecht. Het bestaat uit twee gedeeltes; een binnen- en een buitenmuseum. Het binnenmuseum is normaal gesproken het hele jaar open, het buitenmuseum van medio februari t/m oktober.

Het buitenmuseum van het Zuiderzeemuseum is één van de grootste openluchtmusea van Nederland. Er staan zo’n 140 gebouwen uit de 19^e eeuw. Denk aan vissershuisjes, werkplaatsen, winkeltjes, een schooltje, kerk, apotheek, molen, etc. Deze gebouwen stonden oorspronkelijk in de dorpen rondom de Zuiderzee en zijn verplaatst naar Enkhuizen. Zo zijn ze bewaard gebleven en kunnen de bezoekers de historie en cultuur van de regio (her)beleven.

Wat moet het een operatie zijn geweest om dit hier allemaal neer te zetten vanuit de dorpen rondom het IJsselmeer (voorheen Zuiderzee). Zelfs de kerk is verplaatst!

De huisjes liggen direct aan het IJsselmeer, wat een goed beeld geeft van hoe de mensen toen leefden (toen aan de Zuiderzee). Bij ieder huisje hangt een bord met wie daarin gewoond heeft. Het buitenmuseum was een stuk groter dan ik mij herinnerde. Toen wij hier in de zomer van 2020 waren, speelden personeelsleden in het buitenmuseum alsof tuberculose (TBC) in het dorp was uitgebroken. Leuk op de actualiteit van Corona toen ingespeeld!

Een zee vol verhalen

Het binnenmuseum van het Zuiderzeemuseum is vlak na de 2e Wereld Oorlog opgezet. Hier draait alles om de zeevaart en vind je de grootste verzameling houten schepen van Nederland – binnen dus! Ondertussen klinken er uit de speakers oude zeemansverhalen.

Daarnaast zijn er tentoonstellingen over kleding, sieraden, speelgoed, e.d. De bruidsklompen vond ik zelf het pronkstuk van het museum. Er hangen ook een aantal prachtige schilderijen. Vanaf Station Enkhuizen is het ca. 15 min lopen naar het binnenmuseum van het Zuiderzeemuseum.

Vergeet niet om het binnenmuseum buiten vanaf de Wierdijk te bekijken. Dit voormalige pakhuis uit de VOC tijd (anno 1625) heet Het Peperhuis en is werkelijk een plaatje om te zien.

Bezoek het Zuiderzeemuseum

• Entree volwassene EUR 17
• Entree kinderen 4-12 jaar en CJP/studenten EUR 11
• Kinderen 0-3 jaar gratis
• Open dagelijks 10:00-17:00 uur (laatste toegang 16:30 uur, laatste boot 17:30 uur)
• Parkeren: Sluisweg 1 (entreepaviljoen, EUR 3.60) of Stationsplein 1 (gratis)
• Honden niet toegestaan

De Drommedaris

Een monumentaal gebouw dat je zeker moet zien, en ongetwijfeld zal zien wanneer je door het oude stadcentrum van Enkhuizen loopt, is De Drommedaris. Dit is één van de oudste gebouwen van de stad. Deze mooie stadspoort stamt uit 1540, destijds onderdeel van de stadsmuur, die later werd afgebroken toen de stad uitdijde. De Drommedaris, ook wel Ketenpoort, of door locals kortweg de Drom genoemd, werd na de 80-jarige oorlog (1568–1648) verhoogd. Het carillon bestaat uit 44 klokken.

Intussen is De Drommedaris in gebruik geweest als wachtkazerne, gevangenis, accijnstoren, spinnerij, weverij en telegraafkantoor. Zowel De Drommedaris zelf, als de witte ophaalbrug ervoor, zijn allebei een rijksmonument. In de roerige jaren zestig leefde een groepje hippies een tijdje op de zolder. Sinds die periode wordt het gebouw gebruikt als cultureel centrum. Muziek-, theater- en filmvoorstellingen, zowel buiten als binnen.

In De Drommedaris zit één van de best bewaarde geheimen van Enkhuizen; een prachtige bar genaamd – hoe kan het ook anders – Drombar. Tussen de eeuwen oude dikke muren waan je je even in een andere wereld.  Kruip in een nisje en geniet van de sfeer al nippend van een cocktail of wijntje. Proost!

Het grasveldje bij De Drommedaris wordt Het Landje van Top genoemd. Niet te verwarren met Landje van Pop, het bevrijdingsfestival op het Dirk Chinaplein van zo‘n 10 jaar geleden.

Sprookjeswonderland

Sprookjeswonderland is een soort Efteling in het klein. Er is veel te beleven voor de kleintjes. Nostalgische carrousel, Kabouterbos, poppenvoorstelling, klimtoestellen, oldtimerbaan, dobberbootjes in de vorm van een lieveheersbeestje, schommelschip, etc. Alles draait om sprookjes. Je dompelt even helemaal onder in een magische wereld.

Veel vriendinnen en familie van mij zijn naar Sprookjeswonderland geweest met hun kinderen, iedereen even enthousiast. Sommige dagen hebben een speciaal thema, zoals heksendag. Ook rond de kerstvakantie is het leuk om Sprookjeswonderland in Enkhuizen te bezoeken.

• Entree 2 jaar en ouder online EUR 12.50 kassa EUR 13.50 p.p. incl. parkeermunt
• Parkeren: Kooizandweg 9 (volg verkeersborden Sprookjesland)

Wist je dat Enkhuizen een strandje aan het IJsselmeer heeft? Het is dichtbij Sprookjeswonderland, dus op een hete zomerse dag weet waar te eindigen… Genieten!

De Enkhuizer Waag

Dit is wat mij betreft één van de mooiste gebouwen van Enkhuizen, en tevens één van de oudste (1559). Het ligt aan de oostzijde van de Westerstraat, aan de Kaasmarkt. Een prachtig, vroeg renaissancegebouw, compleet met van die schattige luikjes. Net als in Alkmaar is ook hier De Waag een gebouw waar allerlei goederen werden gewogen voor de handel. Alleen wordt hier geen kaas of vee meer verhandeld. Op de begane grond is het houten weegmechanisme nog wel aanwezig.

Op de eerste verdieping zat in 1663 de chirurgijnskamer. De medisch behandelaar uit de middeleeuwen vertoonde meer overeenkomsten met een barbier dan met een universitair geschoolde chirurg. De chirurgijnsgilde vergaderde hier, gaf colleges en nam examens af. Chirurgijns en doctoren die destijds in Enkhuizen werkzaam waren, staan met naam en wapen in de ramen gebrandschilderd. In het zweethok zaten examenkandidaten hun beurt af te wachten.

Sinds het midden van de 19e eeuw is De Enkhuizer Waag in gebruik geweest als Stadstekenschool (de voorloper van het technisch onderwijs), politiebureau, VVV-kantoor en van 1974 tot 1996 als museum.

Tegenwoordig zetelt de Vereniging Oud Enkhuizen in De Waag. Iedere laatste zaterdag van de maand is het archief geopend. Deze vereniging organiseert in de zomer ook interessante rondleidingen door de stad, veelal op de woensdagen. Kijk op de website voor startpunten en data.

Vinden jullie het prettiger om de stad te verkennen op eigen gelegenheid? Deze self-guided tour is ook een idee als je geen zin hebt om steeds op de kaart te kijken en toch geen belangrijke plekjes te missen.

Stadhuis & Stadsgevangenis

Het stadhuis van Enkhuizen dateert uit 1688. Ontworpen in zogenaamde classicistische stijl door architect Steven Vennecool. Het interieur van die tijd is grotendeels bewaard gebleven.

Achter het stadhuis tref je de stadsgevangenis, gebouwd in 1612. De gevangeniscellen uit de 17e eeuw zijn nog compleet aanwezig. Het gebouw staat behoorlijk scheef. Bij restauratie in 1908 is de oostelijke muur van de oude stadsgevangenis verstevigd om verder scheefzakken te voorkomen. Voor het gebouw staat een oud kanon.

Westerkerk of St. Gommaruskerk

Deze laatgotische hallenkerk is gebouwd in de periode 1470-1540. De oostportaal dateert uit de 17e eeuw. In het gebouw zit een stadsbibliotheek. Er worden geen kerkdiensten meer gehouden. In de zomermaanden is de kerk in de middag open voor publiek (di-zo) en er wordt af en toe nog op het carillon gespeeld. De Westerkerk staat in de top 100 monumenten van Nederland.

Zuiderkerk of Sint-Pancraskerk

Ook de Zuiderkerk is in laatgotische stijl gebouwd (1423-1524). De toren is 75 meter hoog. De buitenkant lijkt in eerste instantie misschien mooier dan van binnen. Tot dat je binnen omhoog of omlaag kijkt. Op de vloer is bezaaid met eeuwen oude grafstenen. De geschilderde Bijbelse scènes aan de binnenzijde van de torendakpanelen werden in de 20^e eeuw pas weer ontdekt en zijn heel bijzonder.

Westerstraat e.o.

Er zijn in het stadscentrum van Enkhuizen nog vele andere mooie monumentale panden te vinden. De Bocht is een mooie krommende straat, waar het Flessenschepenmuseum (Zuiderspui) naast ligt. Leuk winkelen doe je aan de oostelijke helft van de Westerstraat en omgeving. Woonwinkel Zusje van Tierlantijn, Het Coffy Huys, ’t Snuffel Hoekje en Surprise Me vond ik bijvoorbeeld erg leuke winkeltjes. Zelfs de Hema zit in een mooi pand hier!

Aan de Westerstraat zit ook het voormalig kindertehuis waar mijn moeder jaren gewoond heeft (de opa en oma genoemd in dit artikel waren haar schoonouders). En Lotus, het uitstekende Chinees-Indisch restaurant waar ik als kind regelmatig uiteten ben geweest. Mijn ouders hadden eigenlijk geen geld voor dat soort luxe uitjes, maar met opa en oma gingen we ieder jaar wel 1 of 2 keer uiteten. Helaas zijn de restaurants Markerwaard en Broekerhaven er niet meer, maar ze vormen nog steeds het decor van een van mijn mooiste jeugdherinneringen.

Snouck van Loosenpark

Het Snouck van Loosenpark is een klein romantisch stadspark met 51 woningen. Het park werd eind 19^e eeuw geopend als één van de eerste sociale woningbouwprojecten in Nederland. Jaarlijks wordt er medio juli een rommelmarkt georganiseerd.

Mijn opa en oma uit Enkhuizen waren zo gek op fietsen dat ze regelmatig een rondje IJsselmeer of Markermeer deden. Jaarlijks fietsen zij net zoveel als de wereld rond (40.000 km).

Waterstad

Enkhuizen ligt direct aan het IJsselmeer en is een Walhalla voor waterliefhebbers en levensgenieters. Enkhuizen heeft meerdere havens, zoals de Krabbershaven, Buitenhaven, Oude Haven, Oosterhaven, etc. De Compagnieshaven wordt jaarlijks door zo’n 18.000 schepen aangedaan en heeft plaats voor meer dan 600 jachten. Aan de Wierdijk, nabij het binnenmuseum van het Zuiderzeemuseum, vind je een mooi oud toegangspoortje.

In de stad zelf heb je de grachten waar mensen met eigen of gehuurde bootjes langs de charmante monumentale pakhuizen varen. Op het IJsselmeer kun je leren waterskiën, jetskiën én Enkhuizen heeft een zeilschool.

Ben je niet zo sportief maar houd je wel van mensen en bootjes kijken? Aan de oostkant van de Havenweg bij de Visafslag, de Dijk en de Bocht kun je leuk zitten met uitzicht op de haven. Het is ook een mooi gezicht wanneer één van de bruggen opengaat om een zeilboot binnen te laten.

Tip: Ga mee op zeilreis met de tweemastklipper De Bonte Koe vanaf Enkhuizen naar de mooiste plekjes van het IJsselmeer en de Waddeneilanden.

Kaart Enkhuizen

Deze kaart bevat plaatsen en plekjes die in dit artikel genoemd worden (en meer). Deze is ‘smartphone vriendelijk’; je kunt ‘m gemakkelijk gebruiken via de app Google Maps. Klik op de pictogram linksboven om het menu te openen en de categorieën te kunnen zien. Om de kaart aan te passen aan je eigen voorkeuren en interesses, (de)selecteer een categorie. Via Google Drive kun je de kaart kopiëren naar jouw eigen My Google Maps account.

De dijk bij Enkhuizen is niet de Afsluitdijk maar de Houtribrijk. Deze 30 kilometerlange dijk naar Lelystad zit precies tussen het IJsselmeer en het Markermeer in.

Wanneer Enkhuizen bezoeken

Enkhuizen kun je het hele jaar door bezoeken, ieder seizoen heeft zo z’n charme. Er is altijd wel wat te doen en te beleven. De zomer is mijn favoriet. Dan bruist de stad het meest en kun je lekker vanaf de terrasjes mensen en voorbij varende boten kijken. Het Jazz Festival Enkhuizen in juni trekt ook altijd veel mensen. In oktober wordt ieder jaar de Enkhuizer Klipperrace gehouden.

Naast de eerder genoemde Drombar is ook Brouwerij De Werf een aanrader. Voor meer suggesties om te eten en te drinken in Enkhuizen, zie onderstaande mobiele kaart van Enkhuizen.

Geen zin om zelf te koken maar ook niet in de mood om uiteten te gaan? Laat dan eten laten bezorgen via Thuisbezorgd. Of haal een portie vers gebakken kibbeling bij de lokale visboer, jammie!

Waar verblijven in Enkhuizen

Wellicht begint het je inmiddels te dagen; eigenlijk is een dagje in Enkhuizen te kort. De stad heeft zoveel te bieden dat je hier minstens een nachtje zou moeten verblijven. Of doe eens gek, maak er een lang weekend van! Verblijf in een historisch pand of direct aan de haven en geniet van alles wat Enkhuizen e.o. te bieden heeft. De volgende accommodaties zou ik van harte aan willen bevelen.

Het Tulpenhuis is een prachtige vakantiewoning in een 16^e-eeuws pand van 150m2 aan de Breedstraat. Het heeft een geweldig authentiek interieur, veel sfeer, de ideale ligging in hartje centrum én uitzicht op het IJsselmeer. Er zijn 3 slaapkamers (2 tweepersoonsbedden en 2 eenpersoonsbedden), 2 badkamers, een ruime woonkamer, eetkamer met tafel en 6 stoelen, keuken, bar, tuin, etc. En ja, een bad én Netflix. Perfect voor een groot gezin of groep vriendinnen. Hier wil je niet meer weg!

B&B Havenzicht biedt uitzicht op zee in combinatie met alle comfort van een appartement én een B&B. Mooie, sfeervolle kamer met tweepersoonsbed, keukentje, tafel met twee stoelen, een bank, privébadkamer en een eigen opgang. En helemaal top: het heerlijke ontbijt.

Verblijf je liever in een hotel of zitten bovenstaande accommodatie in Enkhuizen al vol? Dan is Hotel de Koepoort een aanrader. Naast de daadwerkelijke poort uit 1654!

Hoe reis je naar en vanuit Enkhuizen verder

Net als bij Rome zijn er vele wegen naar Enkhuizen. Of eigenlijk verbindingen, want je kunt Enkhuizen op allerlei manieren bereiken. Uiteraard met de auto, fiets of de trein, maar ook over het water. De dichtstbijzijnde internationale luchthaven voor Enkhuizen is Amsterdam-Schiphol (2u met OV of 50 min met de auto via de A7-A8-A10-A4).

Station Enkhuizen zit in een mooi statig, historisch gebouw aan de jachthaven. Vanuit Amsterdam Centraal Station reis je binnen een uur naar Enkhuizen. Of in 70 min met de trein vanuit Alkmaar (overstap Hoorn of Amsterdam Sloterdijk).

Je kunt vanuit Enkhuizen met de veerboot het IJsselmeer oversteken:

• Tussen Enkhuizen en Stavoren van april t/m oktober, vertrek 2-3x per dag, EUR 9-19 p.p.
• Tussen Enkhuizen en Urk van juli tot begin september, vertrek 2x per dag, EUR 10-15 p.p.

De reis tussen Stavoren en Enkhuizen over het IJsselmeer wordt sinds 1886 uitgevoerd, tegenwoordig door salonschip Bep Glasius. Naast enkele reis en dagretour worden ook combikaarten aangeboden voor de bootreis plus Zuiderzeemuseum of Sprookjeswonderland. Alle veerboten (naar Urk, Stavoren en Medemblik) vertrekken vlakbij het station, volg de borden.

Historische Driehoek

Enkhuizen, Hoorn en Medemblik vormen met z’n drieën de zogenaamde Historische Driehoek.

• Tussen Hoorn en Medemblik rijdt een historische stroomtram uit 1887, die stopt op een aantal tussengelegen, voormalige stations zoals Wognum, Twisk en Opperdoes.
• Tussen Enkhuizen en Medemblik vaart het museumschip Friesland.

Maak er een leuke dagtrip van. Voorbeeld: vertrek met de boot vanaf Enkhuizen om 10:40 uur, aankomst Medemblik om 11:55 uur. Wandel rond in het centrum van Medemblik. Vertrek om 13:20 uur met de stoomtram vanuit Medemblik naar Hoorn, aankomst in Hoorn om 14:40 uur. Bezoek het museum en centrum van Hoorn en ga met de gewone NS trein weer terug naar Enkhuizen.

Tip: plan en boek je Historische Driehoek trip op tijd, deze is zelfs buiten het seizoen zeker een week vooruit uitverkocht!

Fietshuur Enkhuizen

Ook de omgeving van Enkhuizen is ook mooi. Reis duurzaam en gezond, huur een fiets! Informeer bij:

• Smit Brandhoff (ma/zo gesloten, EUR 8-20 p/d, ook kinderfietsen, tandems en bezorgen)
• Dekker Tweewielers (ma/zo gesloten, EUR 10-25 p/d, ook halve dag mogelijk)
• Bijl Tweewielers (do gesloten, EUR 9.50-22.50 p/d)

Taxi nodig in Ekhuizen? Bel Den Taxi 0228-23444. Er rijdt geen Uber in Enkhuizen.

Dit bezoek aan Enkhuizen was voor mij een trip down to memory lane. Ik hoop dat dit artikel je zal inspireren om Enkhuizen (opnieuw) te bezoeken. En dat je er net zo van zult genieten als ik. Mocht je een vraag hebben, een compliment of aanvullende tip over Enkhuizen, het Zuiderzeemuseum, of iets dergelijks n.a.v. dit artikel willen geven, laat het dan ajb weten door een opmerking hieronder achter te laten. Veel plezier alvast in Enkhuizen!

Lieve Marion, dank je wel voor deze heerlijke dag samen en het nemen van de vele foto’s van mij!

Lees meer artikelen over Nederland in de Nederland Blog Archieven.

---

Dit artikel bevat zogenaamde ‘affiliate links’. Het kost jou niets extra wanneer je via zo’n affiliate link iets bestelt of boekt! Affiliate partners belonen mij met een kleine commissie voor het maken van nuttige connecties tussen kopers en hun service of product (die ik aanraad op basis van persoonlijke ervaring, anders zet ik het er niet in). Dit helpt om de kosten van deze website te dekken. Zie het als een compliment voor mijn werk. Voor meer informatie kijk hier.

Laatst bijgewerkt op 01/05/2025 door Elisa Flitter Fever